جنگ جهانی سوم اقتصادی است نه نظامی!/ تحریم اقتصادی روسیه فرصت یا تهدید؟  

جنگ درگرفته میان روسیه و اوکراین اگر چه در ظاهر ماجرا، جنگی میان دو همسایه یا دو کشور در مقابل یکدیگر است، اما تبعات و پس لرزه های آغاز این تقابل، مرزهای این دو کشور و حتی قاره اروپا را درنوردیده و به مسئله ای بین المللی تبدیل شده است. حضور آمریکا و متحدانش در راستای حمایت از اوکراین و تمرکز آن ها در استفاده از ابزارهای اقتصادی به جای ابزارهای سیاسی، نظامی و... نشان دهنده ورود جهان به مرحله جدیدی از روش های تقابل است. چند روز پس از آغاز این جنگ بود که امریکا به عنوان یکی ازحامیان اوکراین در واکنش به حملات روسیه، مجموعه ای از بانک های روس از جمله اسبربانک (sber)، وی بی تی (VTB) و... را تحریم و صدها میلیارد دلار از ذخایر ارزی بانک مرکزی روسیه را‌‌‌ مسدود کرد. تحریم هایی که شباهت های زیادی به تحریم های صورت گرفته علیه بانک مرکزی و نظام بانکی ایران طی یک دهه گذشته دارد، به نحوی که بعد از تحریم های صورت گرفته بر علیه اقتصاد ایران که از دهه 90 شمسی آغاز و تا امروز نیز ادامه دارد تحریم های چند روز گذشته امریکا و متحدانش بر علیه روسیه را می توان سنگین ترین و شدیدترین تحریم های شکل گرفته در دنیا در حوزه بانکی و پولی دانست. تحریم هایی که خیلی زود اثراتی را بر اقتصاد روسیه برجای گذاشت. ریزش بی سابقه شاخص بورس مسکو و سقوط شدید ارزش روبل از جمله این اثرات بود. البته ریزش بازاربورس مسکو نیزتا حدود زیادی تحت تاثیر ریزش قیمت سهام بانک های این کشور در بورس مسکو بود که از جمله آن ها می توان به ریزش 43 درصدی قیمت سهام اسبربانک به عنوان بزرگترین بانک روسیه اشاره کرد.

در میان اتفاقات رخ داده در شرق اروپا، براساس شواهد موجود در سوی دیگری از این قاره مذاکرات ایران با کشورهای 1+4 در روزهای پایانی خود قرارداشته و موارد محدودی برای حصول توافق نهایی میان طرفین مذاکره باقی مانده است. این در حالی است که نتایج این مذاکرات هر چه باشد- تحقق یا عدم تحقق توافق- شرایط امروز دنیا و استفاده امریکا و متحدانش از ابزارهای اقتصادی بر علیه مخالفان خود نشان دهنده این واقعیت است که تنها شرط رفع تحریم ها برای همیشه، کاهش وابستگی های اقتصادی و تحریم ناپذیر کردن اقتصاد است. تحریم های امریکا و اتحادیه اروپا بر علیه اقتصاد روسیه علی الخصوص نظام بانکی این کشور، فرصت را برای اقتصادهای مستقل و تحریم شده از سوی آمریکا فراهم می کند تا با افزایش همکاری های اقتصادی و اشتراک تجربیات خود از تحریم ها، عملا از تاثیرگذاری تحریم ها کاسته و به دنبال گسترش و تعمیق روابط اقتصادی باشند. برای مثال درحالی که برخی از کشورهای اروپایی و آسیایی از جمله ژاپن، اتریش، انگلستان، کره جنوبی و... طی روزهای اخیر فعالیت بانک های روسی در خاک خود یا فعالیت های بانک های خودشان در خاک روسیه را ملغی کردند حضور و گسترش فعالیت بانک ایرانی "میربیزنس" در روسیه با توجه به رشد نسبی تجارت میان این دو کشور طی سال های اخیر می تواند مسیر تحولی مناسبی را برای اقتصاد ایران و روسیه آغار کند.

 لذا حتی درصورت لغو تحریم های اقتصادی ایران، نگاه ایران به مسائل و شرکای اقتصادی خود باید نگاهی بلند مدت  و بر اساس تجربه های کسب شده طی دهه های اخیر باشد. به نحوی که شاهد بودیم بعد از پذیرش برجام در سال 94 ایران با فراموشی شرکای تجاری خود در زمان تحریم ها به صورت افراطی به سمت شرکت های اروپایی و برخی از متحدان آسیایی آمریکا حرکت کرد اما در نهایت با خروج ترامپ از برجام این شرکت ها حتی زودتر از آمریکا! به دنبال عملیاتی شدن تحریم های آمریکا برعلیه اقتصاد ایران بوده و تمام فعالیت های تجاری و اقتصادی خود با ایران را ملغی کردند. موضوعی که امروز در روسیه نیز شاهد آن هستیم و کشورهایی مانند اتریش، انگلستان، آلمان، کره جنوبی و... به صرف خواست و دستور امریکا حتی به رغم تبعات اقتصادی این اقدام برای خودشان قید ادامه فعالیت های بانکی در روسیه را زده اند.  لذا اولویت دادن به همکاری اقتصادی با کشورهای همسایه و اقتصادهای بزرگ شرق مانند چین، هند و روسیه می تواند قدرت مانور و چانه زنی ایران در مراودات اقتصادی و انتخاب شرکای تجاری خود را نیز افزایش دهد.